Kutadgu Bilig tasavvufî açıdan nasıl okunabilir?
Dr. Fatih M. Şeker
Türkler’in büyük kitleler hâlinde müslümanlaşması asırlara yayılan bir hadisedir. İslâmlaşmayla beraber yeni bir iklimde kendisini arayan bu millet, hususi yürüyüşüne uygun olarak Türklük’le İslâmiyet’in el ele kurduğu bir terkibe vücut verir. İslâm’ın Türkistan’a mahsus şeklini yaratan eserlerin başında, Yûsuf Has Hâcib’in kaleme aldığı Kutadgu Bilig gelir. Birçok ehemmiyetli meselenin kendisinde toplandığı bu klasik, Türkistan’ın İslâmlaşma’ya layıkıyla açılmaya başladığı bir zaman diliminin ürünüdür. Türkler’in İslâmlaştığı asırlarda kaleme alınan ve fikir hayatımızın belli başlı kaynaklarından olan Kutadgu Bilig’in başlıca amaçlarından biri de geçmişinden kopması mümkün olmayan bir topluma, Müslümanlığın niçin kabul edilmesi gerektiğini göstermektir. Bu açıdan yazıldığı ana kadar teşekkül eden dinî birikimi, Türkistan iklimine özgü hâle getiren Kutadgu Bilig’in fikrî arka planını, büyük ölçüde İslâmlaşma sürecinde vücut bulan İslâm yorumları oluşturur. Yûsuf Has Hâcib tevarüs ettiği İslâm yorumlarını sembolik dört ana fikirde/kavramda yahut bu fikirleri temsil eden şahıslarda toplar. Bu satırların yazarına göre eserdeki tipler, Yûsuf’un çizdiği çerçeve ve kalıpların dışına çıkmamak kaydıyla çeşitli okumalara tâbi tutulacağı gibi aynı zamanda oluşum sürecindeki İslâm tasavvurlarını temsil eden şahsiyetler olarak da ele alınabilir. Kutadgu Bilig şimdiye kadar Yûsuf Has Hâcib’in telkin ettiği hususiyetlerden bağımsız olarak sadece spekülasyona kadar giden bilgilere tâbi olarak okunduğu için hadisenin bu cephesi hususi bir dikkatin odağı hâline gelememiş, hâliyle eserdeki İslâm algısının mahiyeti bütün imkânları ile yoklanmamıştır. Esaslı olan şeyi yakalamanın ayrıntılara girmeyi bilmekten geçtiği teslim edilmesi gereken bir hakikattir.
Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: Kutadgu Bilig tasavvufî açıdan nasıl okunabilir?
