“Kutadgu Bilig ile Çin Felsefesi Arasindaki Ilişki” üzerine

Prof. Dr. Alimcan İNAYET

Türk tarihinde ilk Müslüman Türk devleti olarak bilinen Karahanlliar döneminde Türk kültürü açısından çok mühim iki şahsiyet yetişmiştir ki, herkese malûm olduğu gibi, bunların biri Kaşgaril Mahmut, öbürü de Yusuf Has Hacib’tir. Milletimizin yetiştirdiği bu ender insanlardan Kaşgarlı Mahmut nasıl “dilci, etnograf, tarihçi, gramerci, diyalektolog, coğrafyacı, haritacı, folklorcu, şair ve Arabist”[1] ise, Yusuf Has Hacib de “din, mitoloji, dinler tarihi, felsefe, ruhbilim, bilim kuramı, eğitim-öğretim, aile düzeni, ahlâk, kadın, içki, ata sözü bilimi, yasa ve töre bilgisi, devlet ve saray örgütü, siyaset ve diplomatik, ordu ve sü sülemek (strateji ve taktik), tarih, coğrafya, budun bilgisi, tören ve şölen düzeni, sofra görgüsü, ulusal spor ve oyunlar, düş yorma, gökbilim, matematik, zooloji, edebivat, şiir sanatı, sahne sanatı, sağlık bilgisi, tarım, hayvancılık ve ürünler, tecim. mal, el sanatları, maliye. para, ulaşım”[2] gibi geniş alanda bilgi sahibi mükemmel bir ansiklopedici idi. Dolayısıvla birbirini tamamlayan bu iki Türk âliminin yazmış olduğu Divanü Lugati’t-Türk ve Kutadgu Bilig adlı eserlerin değeri ilim âlemince çoktan tespit edilmiş idi. Ancak buna rağmen bu iki şaheserin Türklerin elinden çıktığına kuşkuyla bakanlar hâlâ mevcuttur. Kimine göre Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lugati’t-Türk adlı eserindeki dünya haritası Araplardan alınmıştır, kimine göre Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig adlı eseri bir Çince eserin tercümesidir. Bu görüşlerin yeni temsilcisi olarak Baya Li-Chuan Okay’ı görüyoruz. Bayan Li, Yeni Düşünce Dergisi’nin 8 Nisan 1994 tarihli 649. sayısında yavımlanan “Kutadgu Bilig ile Çin Felsefesi Arasındaki İlişki” adlı makalesinde Yusuf Has Hacib’in Kuıadgu Bilig’i Çin kültürü etkisi altında yazdığını iddia etmiştir. Biz bu yazımızda Bayan Li’ye gereken cevabı vermeye çalışacağız. Bir kere Bayan Li’nin Yeni Düşünce Dergisi’ndeki makalesinin sonuna ilâve edilen notta “Yazının tamamına katılmadığımızı okuyucunun dikkatine sunuyoruz” ifadesiyle onun iddialarının geçersiz olduğu belirtilmiştir. Gerçekten de Bayan Li’nin iddiaları tarihî gerçek ve ilmi ciddiyetten uzaktır.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: “Kutadgu Bilig Ile Çin Felsefesi Arasindaki Ilişki” üzerine