ÇİN’İN UYGUR POLİTİKASI

Prof. Dr. Alimcan İNAYET

ÖZET

Çin’in milliyetler politikası Çin Cumhuriyeti’nin kurucusu Sun Yatsen’in Çin’deki milliyetleri asimile ederek büyük bir ulus ve ulus devlet inşa etme ideali taşıyan Çin milliyetçiliği temelinde tasarlanmış asimilasyon merkezli bir politikadır. Ulus devleti tek dil, tek kültür ve tek ideolojiye dayanan milli devlet modeli olarak kabul eden Çinliler “ulus” kavramından da sadece Han Çinlilerini anladıkları için diğer milliyet ve etnik grupların bağımsız varlığını inkar etmiş, bunları Han Çinlilerinin soydaşları, boyları olarak göstermeye çalışmışlardır. Dolayısıyla Çin politiğinde ulus ve ulus devlet inşasının bir gereği olarak düşünülen asimilasyon Çin milliyetler politikasının da temelini teşkil etmektedir. Ancak asimilasyonist karakterli bu milliyetler politikasının pratikte son derece popülist ve pragmatik bir tutumla uygulandığı görülür. Çin komünistleri Milliyetçi Çin’e karşı giriştiği mücadele sürecinde “milliyetlerin bağımsızlığı”, “milliyetlerin kendi kaderini tayin hakkı”, “milliyetlerin özerklik hakkı”, “milliyetlerin eşitliği” söylemiyle ortaya çıkmış, iktidarı ele geçirince de bu söylemlerin yerine “milliyetlerin kardeşliği”, “milliyetlerin birlikteliği” ve “milliyetlerin kaynaşması” gibi söylemleri ikame etmişlerdir.

Örneğin Çin Komünist Partisi’nin Kasım 1931’deki 1. Ulusal Temsilciler Kongresi’nde onaylanan “Çin Sovyet Cumhuriyeti Anayasası Programı”nda Çin’deki azınlık milliyetlerin kendi kaderini tayin haklarının,  Çin’den ayrılıp kendi bağımsız devletlerini kurma haklarının tanınacağı beyan edilmiş ise de 1949 yılından sonra milliyetlerin kendi kaderini tayin hakkı ve bağımsızlığı söylemi terk edilmiş, yerine milliyetlerin özerkliği, milliyetlerin eşitliği ve milliyetlerin birlikteliği söylemi vurgulanmaya başlamıştır. Çin’in Uygur politikası da Çin milliyetçiliği temelinde oluşturulan genel milliyetler politikasından ayrı olmamakla birlikte, Doğu Türkistan ve Uygur Türklerinin coğrafi, tarihi, siyasi, iktisadi, kültürel ve sosyolojik yapısı bakımından diğer bölgelerdeki etnik gruplardan farklı olması dolayısıyla daha özel içeriklere sahiptir. Çin’in Uygur politikası; Doğu Türkistan’ın demografik yapısını değiştirme hedefine yönelik nüfus politikası, Uygur Türklerinin zihinsel dönüştürülmesini hedefleyen eğitim politikası, milli kültürü baskılayıp Çin kültürünü hakim kılmaya yönelik kültür politikası,  dini ibadetleri yasaklayıp milli kimlik bilincini zayıflatmaya yönelik ateizm merkezli din politikası, Doğu Türkistan’ın kaynaklarını sömürmeye yönelik ekonomi politikası gibi sistematik olarak birbirini destekleyen sosyal tasarım ve organizasyonları kapsar. Bu çalışmada Çin’in Uygur politikasının tarihsel arka planı, hedefi, evrimi, uygulanması ve sonuçları analiz edilecektir.

Anahtar sözcükler: Çin, milliyetler politikası, asimilasyon, Uygur, Doğu Türkistan

Makalenin tamamına erişmek için linki tıklayıp indirin: Çin’in Uygur Politikası- Prof. Dr. Alimcan İnayet