Göktürk yazıtlarındaki -gün / (g)ün ve –gun çokluk eki üzerine

Prof. Alimcan İNAYET

Özet

Göktürk yazıtlarında “iniygün” ( KT G1, KT K11, BK K1), “keliñün” (KT K9) ve “taygun” (KT GD) biçiminde geçen kelimeler araştırmacılar arasında tartışma yaratmış, konu hakkında farklı görüşler ileri sürülmüştür. En çok tartışılan hususların biri bu kelimelerdeki –gün / (g)ün ve –gun çokluk eki olmuştur. Söz konusu eklerin bir taraftan çoğul ifade ederken, diğer taraftan “halk”, “akraba”, “soydaş” “topluluk” ve “grup” anlamına sahip bağımsız bir sözcük olması bazı karışıklıklara yol açmıştır. Bu nedenle araştırmacılar iniygün ve taygun sözcüğünü farklı biçimlerde anlamlandırmaya çalışmışlardır. Bize göre, -gün /-(g)ün ve –gun ekleri başlangıçta bağımsız bir sözcük olup, tarihî süreçte ekleşme eğilimi göstermiş, nihai olarak çokluk-topluluk ifade eden bir ek hâline gelirken, öte yandan bağımsız niteliğini de belli ölçüde korumuştur. Günümüzde kullanılan el gün / el kün ikilemesi bunu göstermektedir. Bununla birlikte, bu eklerin başlangıçta bağımsız bir sözcük olduğuna dair Çin kaynakları da önemli ipucu vermektedir.  Çincede “çok, fazla, birçok, topluluk, birçok insan, grup, sürü” anlamına gelen kun/qun  群 sözcüğü ile  “kardeş”, “soy/evlat”, “torun”, “birçok”,  “ağabey” anlamına gelen kun 昆 sözcüğü bulunmaktadır ki, bunlar söyleniş biçimi hem anlam bakımından Türkçe kün / gün sözcüğüyle aynıdır. Bu kadar benzerlik tesadüfi olamayacağına göre, bunların aslında aynı kökten geldiği, tarihin çok erken dönemlerinde dil ve kültürel etkileşim sonucunda alıntılandığı varsayılabilir.

Anahtar sözcük: Göktürk yazıtları, çokluk eki, Türk, Çin, alıntı

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: Göktürk yazıtlarındaki -gün / (g)ün ve –gun çokluk eki üzerine