Bir kişi : y(a)ŋ(ı)ls(a)r : og(u)şı : bod(u)nı : bişükiŋä : t(ä)gi : kıdm(a)z : (ä)rm(i)ş ve in(i)si : [(ä)ç]isin : bilm(ä)z : (ä)rti : oglı : k(a)ŋın : bilm(ä)z : (ä)rti ibareler üzerine

Prof. Dr. Alimcan İNAYET

bir kişi : y(a)ŋ(ı)ls(a)r : og(u)şı : bod(u)nı : bişükiŋä : t(ä)gi : kıdm(a)z : (ä)rm(i)ş (KT G 6; BK K 4)

Bu ibare üzerinde epeyce tartışma olmuştur. Başlangıçta “Bir kişi hataya düşse, onun soyunun ve halkının….sına kadar gitmezlermiş” (Thomsen, 2002: 165), “Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış”(Ergin, 1970: 2), “Bir kişi yanılsa soyu, kavmi bisükine (?) kadar ilerlemez imiş” (Orkun, 1987: 25), “(öte yandan) bir kişi suç işlese, onun boyu(na), halkı(na) (ve) hısım akrabasına kadar (herkesi) öldürmezler imiş” (Tekin, 1988: 5)[1] şeklinde çevrilen bu ibare  1993 yılında Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun tarafından “bir kişi yanılsa (Çinliler), kabilesine, milletine, evine, eşiğine varıncaya kadar kıyı yapmazmış” şeklinde düzeltilmiştir (Ercilasun, 1995: 88). Ancak Prof. Geng Shi-min Ahmet Bican Ercilasun’un açıklamasını tatminkâr bulmamış, “kıd-“ fiiliyle ilgili daha farklı yorum getirmiştir.  Ona göre, bu fiil Kazakça’daki “kıy-” fiiline benzer. Kazakça’da bu fiil “esirgemek” (吝惜), “sempati göstermek” (同情), “acımak”, “şefkat göstermek” “merhamet etmek” (怜悯 ) anlamlarına da gelmektedir. O hâlde, bu ibare “Bir kişi yanılsa, onlar kavmine bile, hatta beşikteki bebeklerine bile acımazlarmış” diye çevrilebilir (Geng Shi-min, 2005: 142). Geng Shi-min söz konusu ibareyi son olarak “一人有错， 连其族人，人民，后辈都不饶恕” (Bir kişi yanılsa, kavmi, halkı ve nesillerini dahi affetmezler imiş.” şeklinde çevirmiştir (Geng Shi-min, 2005: 118). Bu ibarenin farklı şekillerde anlaşılmasına “kıd-” fiilinin anlamındaki belirsizlik neden olmuştur.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: bir kişi : y(a)ŋ(ı)ls(a)r : og(u)şı : bod(u)nı : bişükiŋä : t(ä)gi : kıdm(a)z : (ä)rm(i)ş ve in(i)si : [(ä)ç]isin : bilm(ä)z : (ä)rti : oglı : k(a)ŋın : bilm(ä)z : (ä)rti ibareler üzerine