Uygur şair Memtili Tevfik Efendi’nin öğretileri üzerine

Yrd. Doç. Dr. Raile Abdülvahit KAŞGARLI

Özet

Memtili Tevfik Efendi (1901-1937), çağdaş Uygur edebiyatında önemli şahsiyetlerden biridir. Ayrıca eğitimci kimliğiyle çağdaş Uygur millî eğitim tarihinde derin izler bırakmıştır. Son zamanlarda şairin öğrencilerinden Mehmet Salih Artuş’un not defterine ulaşma imkânımız oldu. Bu not defterindeki şiirler, şairin 1930’lu yıllarda Atuş’ta halkın desteğiyle açtığı yeni usul okullarda öğrencilerine öğrettiği şarkılardan oluşmaktadır. İçerik olarak Çin sınırları içinde yayımlanma gibi bir durumda kalmadığı için, şair nasıl öğretmişse o şekilde saklanılmış, herhangi bir değişikliğe uğramamıştır. Çalışmamızda şairin öğretileri ile ilgili bazı notlar yer aldı, öğretilerin yazılış özellikleri incelendi ve tıpkıbasımı okuyucularla paylaşıldı. Çünkü öğretiler; şairin dünya görüşünü, eğitim metodunu, halkı uyandırma, bilgilendirme yönündeki çalışmalarını ve mücadelesini, çalışmalarında yer alan Türkiye aydınlarının ve Türkiye Türkçesinin etkilerini yansıtmakla beraber, Yeni Uygurcanın Çağatay Uygurcasından gelişerek yeni şekillenmeye başladığı 1930’lardaki alfabeyi yansıtmaktadır. XX. Yüz yılda Yeni Uygurcanın alfabesinin birkaç defa değiştirildiği göz önüne alınırsa öğretiler, Kültür Devrimi’ne kadar basılan kaynaklardan yararlanmak isteyenlere okuma konusunda bir ışık tutabilir. Kısacası öğretiler, dil bilgisi araştırmaları için kaynak olmanın yanı sıra toplum bilimi için de kaynak niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: Memtili Tevfik Efendi, Uygur, Okul Şarkısı, Tıpkıbasımı, Alfabe.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: Uygur şair Memtili Tevfik Efendi’nin öğretileri üzerine