20. Yüzyıl Uygur Edebiyatı’nın önemli temsilcilerinin hayati, eserleri ve edebi kişiliği

Mamutijiang AİERKEN

Özet

Türk tarihi içinde adıyla bilinen en eski Türk topluluklarından biri olma özelliğinin yanında Türk dünyası açısından birçok yeniliğe öncülük etmiş bir toplum olarak Uygur Türkleri bugün dünyada eşine az rastların sıkıntılar ile karşı karşıyadır. Özellikle bir taraftan yurtlarından sürülmek, ölmek veya asimile edilmek ile tehdit edilmektedirler.

Aydınlar en zor zamanlarda en fazla ön plana çıkan şahsiyetlerdir. Onların susmaları toplumun dağılması anlamına gelir. Uygur Türkleri açısından da durum böyledir. Özellikle 20. Yüzyılda her türlü baskıya rağmen kendi canlarını feda etme pahasına sanatlarını halkın geleceği noktasında bir araç olarak kullanan kalem erbabı Uygur yazar ve şairler halkı aydınlatmak için düşüncelerinin yettiği her türde eserler yazmışlar ve bu yolla halka ulaşmaya çalışmışlardır.

Uygur coğrafyasında son yüzyılda elbette ki kalem oynatan yazı erbabı sayısı bu teze alınanlar ile sınırlı değildir. Eğer hepsini buraya alma yolu tercih edilse bir tezin buna yetmeyeceği muhakkaktır. Bu nedenle bu tezde yüzlerce Uygur şair ve yazarı arasından 18 yazarın hayatı, sanatı ve eserleri ile eserlerindeki muhteva ele alınmıştır. Günümüzde aydınların çoğu yurt dışına çıkarken bir kısmı da kaldığı Doğu Türkistan’da çeşitli işkencelere ve mahkûm edildikleri toplama kamplarında yaşamaya mecbur edilmişlerdir. Hangi sebeple olursa olsun yurt dışına çıkan aydınlara ajan veya başka devleti parçalayıcı noktada suçlamalar yöneltilerek kendileri ve bütün aile fertleri ile çeşitli işkencelerle karşı karşıya bırakılmaları sanatları sürdürmelerini fazlaca zorlaştırmıştır. Bütün zorluk ve sıkıntılara rağmen Uygur aydını geleceğe olan inanç ve ümidini koruyarak kendilerinden önce yaşayan milliyetperver önderlerin izinden giderek çalışmalarına devam etmektedirler. Bu durum ve düşünceyi eserlerine net olarak yansıtmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler: Uygur, Doğu Türkistan, 20. Yüzyıl

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: 20. Yüzyıl Uygur Edebiyatı’nın önemli temsilcilerinin hayati, eserleri ve edebi kişiliği