İslâm Sûfî tarîkatlerine Türk-Moğol -Şamanlığının te’sir?

Prof. Dr. Fuad KÖPRÜLÜ

İslâm Tasavvufunun gelişmesindeki Hindûluk, İranîlik, Yeni-Platonculuk ve Hıristiyanlık gibi çeşitli yabancı te’sirler, birçok bilginlerce uzun uzun incelenmiş ve bu konuda birtakım nazariyeler ileri sürülmüş bulunmaktadır’. Bu kısa muhtırada, sâdece bâzı müslüman sûfi tarîkatlerine Türk-Moğol Şamanlığı’nın te’sirinden bah- sedecek ve Sûfilik tarihinde, şimdiye kadar hemen hemen hiç göze çarpmamış bu- lunan bir noktaya dikkati çekeceğiz. Vaktiyle, WUNDT, büyük felsefi sezgisiyle, sûfi tarikatlerince icra edilen bâzı raksların, İslâm dünyasına muhtemelen kuzey Sibirya’daki Türk kabileleri yoluyla girmiş bulunduğunu düşünmüştü. İlk Türk mutasavvıflarıyla ilgili eserimizde, Türk sûfi tarikatlerinin en eskisi olan YESEVİYYE Tarikati’nde Şamanlık’ın göze çarpan bâzı izlerini gösterdik. Şimdi, etnografik ve târihî birtakım malzemeye dayanarak, bu mes’eleyi biraz daha aydın- latmağı arzu ediyoruz. Şüphesiz ki, büyük sûfilerin tasavvufi anlayışlarında, Şama- nizm’e herhangi bir hisse vermek bahis mevzuu değildir; tasavvufi akideler tarihi bakımından bu hisse her ne kadar ehemmiyetsizse de, tasavvufun hâricî tarihi ba- kımından pek de ehemmiyetsiz sayılamaz; bunu, bilhassa Türkler arasında yayılan tarîkatler mevzuunda, inandırıcı delillerle göstereceğiz.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın:iSLÂM SÛFÎ TARÎKATLERiE TÜRK-MOĞOL -ŞAMANLIĞININ TE’SİRİ