Türk Şaman giysilerine semantik yaklaşım

Dr. Sibel KILIÇ

Özet:

Rusya sınırları içerisinde olan Sibirya bölgesi geçmişten günümüze önemli Şamanlık (Kamlık) verilerini barındırmakta olup bu bölge, klasik literatürde Türk Şamanlığının en önemli merkezini oluşturmaktadır. Ele alınan konu, bu bölgede yaşayan çok sayıda topluluk içerisinden, Türk Şaman kültürüne dâhil olan ve tüm bölgenin ana tasarım tarzlarını yansıtan belli başlı kabileler ile sınırlandırılmıştır ki bunlar; Altaylar, Yakutlar, Hakaslar, Tuvalar, Tofalar, Dolganlardır. Babadan oğula miras yolu ile ya da “çağrı yöntemi” ile devredilen, kutsal bir kült eşyası kabul edilen Şaman giysileri, kozmik ve sınır ötesi âleme taşıyan bir araç olup onu toplumun diğer üyelerinden ayıran ve izole yaşam tarzlarının bir göstergesi olan bir nişandır.

Giysilerin tasarımlarının bütününe bazen gök hayvanı olan kuş, bazen ise yer hayvanı olan geyik, mus, ayı hâkimdir. Ancak gök ve yer hayvanlarının birlikte temsil edildiği tasarımlara da rastlanmaktadır ki bu en eski Türk Şaman kostümlerinin esasını oluştururlar. Tek başlarına dinî bir kozmografi oluşturan Şaman giysilerinde, biçim ve tasarımın birbirinden farklı kavramlar oldukları görülmektedir. Biçim, Şaman giysisinin anlam boyutu ile tasarım ise form ile alakalıdır. Dolayısı ile biçim Şamanik insanın simgesel anlatımı olan gök ve yer hayvanının biçimleridir.

Oysa tasarım zaman içerisinde gerek işlev gerekse mana olarak farklı anlamlar yüklenen ve etkileşimler sebebi ile değişime uğrayan bir yapı arz ederler. Sokulan yeni formlar ve oluşturulan tasarımlar bize Şamanlık sisteminin millî gelişimini göstermektedir.

Geçmişten günümüze din olup olmadığı tartışıla gelen Şaman giysileri diğer dinlerin ve çeşitli toplulukların baskısı altında ve her toplumda görülen kültürel yozlaşmadan nasiplerini alarak geleneklerinden önemli ölçüde uzaklaşmışlar eskiye oranla önemlerini ve orijinalliklerini kaybetmişlerdir.

Anahtar Kelimeler: Şaman, Şamanizm, Şaman Kostümü

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: TÜRK ŞAMAN GİYSİLERİNE SEMANTİK YAKLAŞIM