Xuan Zang’ın Orta Asya izlenimleri

Budist rahip Xuan Zang (596?-664)uzun yıllar süren Hindistan yolculuğundan döndüğünde Çin Hükümdarına sunmak üzere “Batı Bölgeleri Kayıtları” adlı bir rapor hazırlamıştır. Bir seyahatname niteliğinde olan bu eser, 645-646 tarihleri arasında kaleme alınmıştır. On iki bölümden oluşmaktadır ve birinci ve on ikinci bölümler Orta Asya ile ilgili kayıtları içermektedir. Eserde “34 Ülke” başlığı altında verilen birinci bölüm Xuan Zang’ın Hindistan’a gidiş yolculuğu boyunca gördüğü ve bilgi edindiği Orta Asya’daki ülke ve kentler hakkında anlatıları içermektedir. On ikinci bölüm ise “22 Ülke” adını taşır ve Xuan Zang’ın yine Orta Asya üzerinden farklı bir güzergâhı izleyerek gerçekleştirdiği yolculuğun anlatısıdır.

Xuan Zang, Asya’da geniş bir coğrafyayı kat etmiştir. Orta Asya’da dönemin önemli bey ve hükümdarıyla ilişki kurmuş, Batı Göktürk Kağanı Tong yabgu’nun otağına kadar girmiştir. Xuan Zang, dönem hakkında önemli bilgiler derleyen bir gezgin, gözlemci ve din adamıdır. Bugün Orta Asya halklarının o günkü yaşantılarını, inançlarını, geleneklerini, tarım ürünlerini, el sanatlarını, siyasi ve idari yapılarını araştırırken, O’nun yazdığı eserden, hatıratından ve kendisi hakkında kaydedilmiş belgelerden yararlanılmaktadır. Xuan Zang’ın tanıklığı ilk elden bilgiler içermesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler: Xuan Zang, Orta Asya, Budizm, Göktürkler, Tong Yabgu, Tardu Şad