“Hsi-Yü” olarak Çin Türkistanı’nın tarihî sınırlanması ve tarihî önemi

Dr. MUHADDERE N. ÖZERDİM

Çin Türkistanı’nın tarihî, -coğrafî durumu dolayısiyle gayet karışık bir manzara gösterir. Birçok milletler burada hâkimiyet için mücadele etmişler, birbiri arkasına küçük büyük imparatorluklar kurulmuş ve muhtelif medeniyetler burada birbiriyle temasa gelmiştir. Böylece, tarihî sınırlar —tabiî sınırlar dışında—zaman zaman değişmiş ve birçok devletlerin hâkimiyet bölgeleri içinde kalmıştır.

Bu gün Çinlilerin Hsin-chiang (Sinkiang) diye adlandırdıkları Çin Türkistanı Han sülâlesi (m.ö. 206-m. s. 220) zamanında Hsi-yü denilen “Batı-memleketleri” içinde idi. O zamanlar Hsiung -nu’ların hâkimiyeti altında bulunuyordul Han Wu-ti (m.ö. 140-87) zamanında Hsi-yü ile temasa geçildi ve daha sonra gönderilen ordular Hsiung-nu’ları mağlup etti ve bu bölgeler Çin2in nüfuzu altına girdi.

Ming-ti zamanında (m. s. 58-75) Hsiung-nu’ların tekrar Türkistan’a hâkim olmak istemeleri üzerine general Pan Ch’ao idaresinde bir ordu batıya gönderildi. Kısa bir zamanda bütün Hsı-yü alındı ve Çin’in kontrolü altına girdi.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: “HSİ-YÜ” OLARAK ÇİN TÜRKİSTANI’NIN TARİHÎ SINIRLANMASI VE TARİHÎ ÖNEMİ