Uygur atasözleri ve deyimlerinde geçen Çince alıntılar üzerine

Prof. Dr. Alimcan İNAYET

Özet

Türklerin Çinlilerle olan tarihî, siyasi, iktisadî ve kültürel ilişkileri çok eskilere dayanır. Bu ilişki Hun döneminden başlayarak Göktürk ve Uygur dönemi boyunca devam etmiştir. Uygurlar 9. yüzyılın ortalarında eski yurtları olan Doğu Türkistan topraklarına gelip yerleştikten sonra, özellikle Çinliler 19. yüzyılda bu bölgeyi işgal ettikten sonra da sürdürülen bu ilişkilerin her iki milletin diline ve edebiyatına yansımış olması gayet doğaldır. Bugün Çincede yüzlerce Türkçe alıntı olduğu gibi Türkçede de, özellikle Uygur Türkçesinde çok sayıda Çince alıntı söz konusudur. Bugün Uygur Türkçesi sözvarlığının önemli bir parçası hâli ne gelmiş olan bu alıntılar Uygur Türkçesinin konuşma dilinde, edebî eserlerinde, özellikle sözlü edebiyat eserlerinde sık sık karşımıza çıkmaktadır. Uygur atasözleri ve deyimlerinde kullanılan Çince alıntılar buna örnektir.

İster atasözleri, ister deyimler olsun, yapısı itibariyle kalıplaşmış ve donmuş biçimler olmasından dolayı, bünyesinde taşıdığı dilsel ve kültürel unsurlar artzamanlı ve eşzamanlı aktarım sürecinde fazla değişime uğramaz. Dolayısıyla atasözleri ve deyimler kültür ve dil incelemeleri için de önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Bu makalede Uygur atasözleri ve deyimlerinde geçen Çince alıntılar tespit edilecek ve tahlil edilecektir.

Anahtar Kelimeler: Uygur, atasözü, deyim, Çince, alıntı.

Makalenin tamamına erişmek için lütfen linki tıklayın: UYGUR ATASÖZLERİ VE DEYİMLERİNDE GEÇEN